Ν- Επιστροφή στην Ιθάκη

Το σύνολο των αρχόντων Φαιάκων συμφώνησε και την επόμενη κιόλας ημέρα ετοιμάστηκε καράβι γεμάτο με δώρα για να επιστρέψει τον βασιλιά της Ιθάκης στην πατρίδα του. Όταν όλα ήταν έτοιμα ο Οδυσσέας εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του στον βασιλιά Αλκίνο, την βασίλισσα Αρήτη, τη Ναυσικά και τα αδέρφια της και ανέβηκε στο καράβι των Φαιάκων με προορισμό την πατρίδα του. Μετά από καιρό η θάλασσα ήταν γαλήνια κι έτσι ο Οδυσσέας παραδόθηκε στην αγκαλιά του Μορφέα. Όλη τη νύχτα τα πλοίο ταξίδευε, όταν τελικά πριν το ξημέρωμα έφτασε σε ένα απάγκιο λιμανάκι την Ιθάκης. Εκεί οι ναυτικοί εναπόθεσαν στο έδαφος,με προσοχή το στρώμα όπου κοιμόταν ο Οδυσσέας και δίπλα του άφησαν τα δώρα του, δίχως να τον ξυπνήσουν. Μετά σάλπαραν μακριά όσο πιο ήσυχα μπορούσαν.

Με το ξημέρωμα ξύπνησε και ο Οδυσσέας. Στην αρχή φοβήθηκε όταν είδε ότι βρισκόταν μόνος του σε άγνωστο μέρος. Τότε εμφανίστηκε μπροστά του η θεά Αθηνά μεταμορφωμένη σε ένα βοσκό. Του αποκάλυψε ότι βρισκόταν στην Ιθάκη, κάτι που έκανε τον Οδυσσέα να γονατίσει με δάκρυα στα μάτια και να φιλήσει τα χώματα της πατρίδας του μετά από τόσα και τόσα χρόνια. Είχε επιτέλους φτάσει στην γενέτειρά και πατρίδα των προγόνων του.

Όταν σηκώθηκε από το χώμα είδε με μεγάλη του έκπληξη ότι μπροστά του στεκόταν με πλήρη λαμπρότητα η θεά Αθηνά. Εκείνη τότε τον βοήθησε να κρύψει τα δώρα των Φαιάκων και τον ενημέρωσε ότι στο σπίτι του είχαν κάνει κατάληψη οι μνηστήρες της Πηνελόπης, που έτρωγαν και έπιναν από το βιός του. Ήταν λοιπόν, απαραίτητο να μεθοδεύσει την επιστροφή του στο παλάτι ώστε να τους τιμωρήσει όπως τους άρμοζε.

Στη συνέχεια η θεά μεταμόρφωσε τον Οδυσσέα σε ένα γέρο ζητιάνο, και τον συμβούλεψε να πάει να βρει τον Εύμαιο, τον χοιροβοσκό που φρόντιζε τα ζώα του Οδυσσέα. Η Αθηνά του υποσχέθηκε μάλιστα ότι θα προστάτευε το γιο του τον Τηλέμαχο κατά την επιστροφή του από την Σπάρτη στην Ιθάκη.